Storczyki, krogulce, dziki - czyli przygoda w Puszczy Kozienickiej

Nie trzeba daleko wyjeżdżać, by zobaczyć ciekawe gatunki zwierząt i roślin. Wystarczy wybrać się do Puszczy Kozienickiej. W jej 15 rezerwatach kryje się wiele ciekawych i chronionych gatunków. A widoki są przepiękne. Pamiętajcie tylko, że rezerwat to... rezerwat i tam z wyznaczonego szlaku zbaczać nie wolno. Tak więc uzbrojeni w kanapki, aparaty fotograficzne i informacje z naszego przewodnika ruszajcie! Do puszczy!

Do rezerwatu 'Źródło Królewskie' jedziemy drogą 737, skręcamy w las za wsią Augustów, jeszcze mniej więcej 3,5 kilometra i zostawiamy samochód.

Źródło Królewskie jest rezerwatem leśnym utworzonym w 2000 roku. Zajmuje powierzchnię 29,67 ha. Nazwa pochodzi od lokalnej nazwy źródła, z którego jak głosi legenda, pił wodę król Władysław Jagiełło. Rezerwat położony jest na tarasie zalewowym Zagożdżonki, która silnie meandruje, tworząc malowniczą dolinę. Zagożdżonka jest lewym dopływem Wisły i największą rzeką w Puszczy Kozienickiej.

Rezerwat został tu utworzony ze względu na niepowtarzalny las liściasty i mieszany z dębem szypułkowym oraz olszą czarną. W rezerwacie występuje około 200 gatunków roślin z 65 rodzin, a wśród nich gatunki podlegające ochronie ścisłej i częściowej: lilia złotogłów, skrzyp olbrzymi, wawrzynek wilczełyko, widłak jałowcowaty, bluszcz pospolity, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kruszyna pospolita, marzanka wonna, porzeczka czarna.

Agnieszka Kępka na podstawie map RDLP

Jedziemy do Pionek, auto zostawiamy na końcu ulicy Wesołej, albo przy nadleśnictwie. Dalej idziemy czarnym szlakiem 6,5 kilometra w kierunku Królewskich Źródeł.

Rezerwat leśny utworzony tu w 1980 roku, zajmuje powierzchnię 120,64 ha. Chronione są tu cenne drzewostany dębowo-sosnowe. 'W północnej części rezerwatu zachował się drzewostan z udziałem modrzewia polskiego w wieku około 160 lat. Jest to obecnie jedyne stanowisko wiekowych modrzewi w LKP, które niegdyś stanowiły naturalny element drzewostanów puszczy. Z roślin chronionych występują: buławnik czerwony, storczyk plamisty, wawrzynek wilczełyko i widłak jałowcowaty' -  pisze o tym rezerwacie Piotr Kacprzak, zastępca dyrektora ds. gospodarki leśnej RDLP w Radomiu w wydawnictwie 'Leśny Kompleks Promocyjny Puszcza Kozienicka Lasy Królewskie'.

Agnieszka Kępka na podstawie map RDLP

Do rezerwatu 'Ponty' i 'Ponty Dęby' im. Teodora Zielińskiego jedziemy z Radomia w kierunku Kozienic, mijamy zjazd na Pionki i następnie skręcamy na Brzózę. Od skrętu jedziemy jakieś 4 kilometry, po lewej stronie będziemy mieli ścieżkę Śródborze, którą dojedziemy do rezerwatów.

Ponty to rezerwat leśny utworzony w 1978 roku, o powierzchni 36,61 ha. Na 60 proc. powierzchni gatunkiem dominującym jest jodła na pozostałym obszarze występuje w domieszce z dębem. W runie leśnym możemy znaleźć między innymi przylaszczkę pospolitą, gajowca żółtego, miodunkę ćmę, dąbrówkę rozłogową, zawilca gajowego, lilie złotogłów. A usłyszymy dzięcioły, kukułkę, pełzacza leśnego, ziębę, grubodzioba, wilgę oraz drozda śpiewaka.

Adam Wajrak

Dwadzieścia lat później, w 1998 roku utworzono rezerwat Ponty Dęby. Zajmuje powierzchnię 50,40 ha. 'Powstał, aby zachować naturalne, różnowiekowe drzewostany z panującym dębem szypułkowym i bezszypułkowym, w których domieszkę stanowi świerk oraz jodła, występująca tutaj na granicy zasięgu. Wiek najstarszych drzew szacuje się na 200 lat. Żyje tu ponad 40 gatunków ptaków m.in. dzięcioł czarny oraz jastrząb' - czytamy w 'Leśnym Kompleksie Promocyjnym Puszcza Kozienicka Lasy Królewskie'.

Agnieszka Kępka na podstawie map RDLP

Rezerwat 'Jedlnia' położony jest o obu stronach szosy Radom - Kozienice, w odległości 13 km od Radomia. Południową granicę rezerwatu stanowi zalew Siczki. Spacerując dookoła zalewu zwiedzamy także rezerwat. Można także podjechać nieco dalej w stronę Kozienic i zostawić auto po drugiej stronie szosy przy ośrodku Lasów Państwowych w Jedlni. Z tego miejsca wiedzie także droga do rezerwatu 'Ciszek'.

Rezerwat 'Jedlnia' o powierzchni 86,42 ha, utworzony w 1982 roku. 'Mimo silnej antropopresji rezerwat zachował swój naturalny charakter, przez co może być przykładem godzenia funkcji ochronnej z aktywnymi formami wypoczynku. Ochroną prawną objęto fragmenty starodrzewu dębowo-sosnowego o naturalnym charakterze. Przeważają tu 100- 200-letnie drzewostany mieszane sosnowo-dębowe z domieszką brzozy, osiki i grabu. Na szczególną uwagę zasługują sosny o grubości do 100 cm i wysokości do 30 m. W warstwie runa występują m.in.: lilia złotogłów, lędźwian czarny, miodunka wąskolistna i buławnik czerwony' - pisze Piotr Kacprzak.

W tym samy roku utworzono rezerwat 'Ciszek' zajmujący powierzchnię 40,28 ha. Powstał w celu ochrony naturalnego stanowiska jodły pospolitej na północnej granicy zasięgu. Niektóre fragmenty starodrzewu jodłowo-dębowego mają do 180 lat. Rośnie tu także sosna, grab oraz świerk, brzoza, lipa, buk, osika, modrzew, a także lilia złotogłów, narecznica samcza, groszek wiosenny, kokoryczka wonna, prosownica rozpierzchła. Łanowo występuje przylaszczka pospolita oraz zawilec gajowy.

Agnieszka Kępka na podstawie map RDLP

Jedziemy do Kozienic, a później kierujemy się na Warszawę, mijamy miejscowość Chinów i po lewej będziemy mieli zjazd na szlak, który poprowadzi nas do rezerwatu.

- To podmokły teren, więc potrzebne może być obuwie gumowe. Trzeba pamiętać, by wziąć coś od komarów. Ale wszelkie trudny wynagrodzą nam widoki. Wracając wieczorem można zobaczyć na przykład robaczki świętojańskie. A trzeba pamiętać, że nie występują one byle gdzie, tylko tam gdzie jest bardzo czyste środowisko - mówi Lidia Zaczyńska, z nadleśnictwa Kozienice.

adam wajrak

Rezerwat 'Guść' utworzony został w 2002 roku, zajmuje powierzchnię 87,09 ha. 'Powstał ze względu na wartości naukowe, dydaktyczne i krajobrazowe siedlisk borowych oraz odtworzenie łęgów olszowo-jesionowych. Na obszarze tym występuje wiele stanowisk roślin chronionych, a spośród rzadkich gatunków zwierząt bytują tu m.in. jaszczurka zwinka, żuraw i bocian czarny' - czytamy w wydawnictwie 'Leśny Kompleks Promocyjny Puszcza Kozienicka Lasy Królewskie'.

Agnieszka Kępka na podstawie map RDLP

Najłatwiej będzie dostać się do rezerwatu 'Pionki' pozostawiając samochód przy cmentarzu w Pionkach. Rezerwat 'Załamanek' znajduje się nieco dalej od Pionek, przy skręcie na Pionki z drogi 737.

Rezerwat 'Załamanek' utworzono w 1982 roku, ma powierzchnię 78,97 ha. Z rezerwatu wypływa strumyk Ostrownica, lewobrzeżny dopływ Leniwki. Dominują tu drzewostany olszowe, jodłowe, sosnowe, świerkowe z domieszką dębu szypułkowego, jesionu, wiązów, jaworu, brzozy, osiki. Rośnie m.in.: czosnek niedźwiedzi, gwiazdnica gajowa, zawilec żółty, lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko. W rezerwacie gniazdują rzadkie gatunki ptaków: trzmielojad, krogulec, kszyk, słonka, brodziec samotny.

Także w 1982 roku powstał rezerwat 'Pionki' o powierzchni 81,6 ha. Rosną tu 200-letnie dęby zostały uznane za pomniki przyrody. Spotyka się tu torfowiska. Rosną na nich m.in. widłaki, lilia złotogłów.

Agnieszka Kępka na podstawie map RDLP

Agnieszka Kępka na podstawie map RDLP

Jedziemy drogą nr 12 na Zwoleń. Rezerwaty są położone blisko siebie. By dojechać do rezerwatu  'Ługi Helenowskie' trzeba skręcić w lewo na miejscowość Podgóra, a później w prawo. Jadąc do 'Miodnego' mijamy zjazd na Podgórę i około 200 metrów za nim skręcamy na lewo.

Miodne jest rezerwatem leśnym o powierzchni 20,38 ha. Został utworzony w 1985 roku dla zachowania drzewostanów z potężnymi bukami oraz pomnikowym dębem, będącymi pozostałością dawnej puszczy. Nazwa wiąże się z silnie rozwiniętym niegdyś w Puszczy Kozienickiej bartnictwem. Wśród wielu gatunków roślin zielnych można tu spotkać fiołka leśnego, gajowca żółtego, perłówkę zwisłą, turzycę orzęsioną, a także chroniony bluszcz pospolity. 'Występujące tu gatunki zwierząt są charakterystyczne dla całego kompleksu leśnego. Do najczęściej spotykanych należą: drozd, dzięcioł średni i duży, myszołów zwyczajny, dzik, lis, sarna, wiewiórka, jaszczurka zwinka, ropucha szara, rzekotka drzewna, żmija. Na pniach starych buków rośnie soplówka gałęzista' - pisze Piotr Kacprzak.

ADAM WAJRAK

Z kolei rezerwat 'Ługi Helenowskie' został utworzony w 1985 roku. Zajmuje powierzchnię 93,46 ha. Szczególnie cenne są tu sąsiadujące ze sobą bagna, z których wypływa rzeka Zwolenka. Największy z ługów (miejscowa nazwa bagna), zwany 'Wielkim Ługiem', zajmuje powierzchnię 25,37 ha.

'Cały obszar jest ciekawy pod względem krajobrazowym, typ krajobrazu w znacznym stopniu przypomina tundrę. ?Wielki Ług? tworzy torfowisko przejściowe i wysokie. Można tu spotkać rzadką roślinność, np. rosiczkę okrągłolistną. Zwierzęta reprezentowane są przez dzika, lisa, łosia, dzięcioła średniego i dużego, kukułkę, kwiczoła, myszołowa, żurawia zwyczajnego, jaszczurkę żyworodną, padalca zwyczajnego, zaskrońca i żmiję' - czytamy w albumie 'Leśny Kompleks Promocyjny Puszcza Kozienicka Lasy Królewskie'.

Agnieszka Kępka na podstawie map RDLP

Agnieszka Kępka na podstawie map RDLP

Ruszamy do Pionek, a stamtąd na Garbatkę. Przed Garbatką skręcamy na Kozienice i zaraz po prawej stronie mamy rezerwat. To rezerwat leśny, utworzony w 1994 roku, zajmujący powierzchnię 273,65 ha. Powstał, aby zachować urozmaicony krajobrazowo fragment Puszczy Kozienickiej. Rosną w nim 200-, 300-letnie dęby, blisko 200-letnie sosny, 100-letnie klony. Na terenie rezerwatu występuje ponad 100 gatunków roślin naczyniowych. Łatwo odnaleźć paprotkę zwyczajną, bluszcz pospolity, a w rzece Brzeźniczce brunatnice.

Agnieszka Kępka na podstawie map RDLP

Jedziemy na Kozienice, za zjazdem na Pionki skręcamy na Brzózę, po mniej więcej 4 kilometrach zostawiamy samochód i dalej możemy pójść traktem królewskim.

Jest to rezerwat leśny, utworzonym w 1962 roku, zajmującym powierzchnię 65,67 ha. Tutejsze drzewostany składają się z takich gatunków jak m.in. jodła, jawor, wiąz i dąb. Rośnie tu dąb szypułkowy 'August' uznany za pomnik przyrody. Ma on około 350 lat i wysokości 28 m.

Agnieszka Kępka na podstawie map RDLP

Przez Jastrzębię kierujemy się na Brzózę. Mijamy Mąkosy Stare i skręcamy w prawo na Stoki. Samochód zostawimy przy osadzie leśnej skąd wytyczony jest szlak. Trzeba iść spory kawałek, 4-5 kilometrów, ale jak zachęcają leśnicy wszystko wynagradzają piękne widoki.

'Leniwa' to rezerwat krajobrazowo-leśny, utworzony w 2000 roku, zajmujący powierzchnię 26,89 ha. Nazwa rezerwatu pochodzi od rzeczki Leniwa, lewego dopływu Radomki. Dominuje tu olsza czarna z domieszką brzozy brodawkowatej i jesionu. Miejscami rośnie świerk. Występuje tu blisko 80 gatunków roślin w tym - widłak jałowcowaty, listera jajowata, porzeczka czarna, kruszyna pospolita, kalina koralowa.

Agnieszka Kępka na podstawie map RDLP

Kierujemy się na Zwoleń, ze Zwolenia drogą 79 jedziemy na północ później skręcamy w lewo na Franków i dalej na Antoniówkę.

Ten rezerwat torfowiskowy utworzono w 2001 roku. Ma powierzchnię 168,94 ha. W większości jest to obszar bezleśny z typową roślinnością torfowiskową.

Mateusz Jach

'Szczególnie obficie występują w nim gatunki rzadkie i chronione, m.in. bagno zwyczajne, rosiczki, turzyce, żurawina błotna. W rezerwacie występuje blisko 30 gatunków ważek i około 40 gatunków motyli, w tym paź królowej. Można tu obserwować bąki, bączki, bociany czarne, cyranki, kobuzy, krwawodzioby, rycyki oraz żurawie, a także spotkać żmiję zygzakowatą, zaskrońca zwyczajnego oraz żółwia błotnego' - pisze Piotr Kacprzak.

Agnieszka Kępka na podstawie map RDLP