"Bombowniczka" i inne. Zobacz co kupiła do zbiorów "Elektrownia" [ZDJĘCIA]

ANDRZEJ MICHALIK

Co roku "Elektrownia" składa wnioski do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o dotacje na zakupy dzieł do kolekcji sztuki współczesnej. Od 2012 roku z pieniędzy resortu oraz marszałka, któremu podlega placówka, zakupiono 41 prac. W 2016 roku pozyskano 240 tys. złotych i udało się kupić pięć obiektów. Na jeden - autorstwa Anny Baumgart "Bombowniczka" - "Elektrownia" musiała przeznaczyć dotację od marszałka.

- Bo ministerstwo nie wyraziło zgody, nie wiem dlaczego, aby tę pracę zakwalifikować jako zakupioną z jego pieniędzy - informuje Zbigniew Belowski, zastępca dyrektora do spraw artystycznych "Elektrowni".

O nowych nabytkach MCSW opowiedział nam Romuald K. Bochyński, historyk sztuki pracujący w  "Elektrowni".

ANDRZEJ MICHALIK

"Bombowniczka" - jak podkreśla Romuald K. Bochyński - to jedna z najbardziej kontrowersyjnych prac, jakie powstały w polskiej sztuce po roku 2000. - I jedna z najgłośniejszych, była pokazywana na wielu wystawach w dobrych miejscach w Polsce. Bibliografia na temat tej pracy jest już bardzo pokaźna. Jest ona obecna zarówno w dyskursach krytycznych, jak i naukowych. Można powiedzieć, że to już praca kanoniczna i bardzo się cieszę, że tak dobre dzieła są w "Elektrowni" - ocenia Bochyński.

Praca Baumgart, będąca silikonowym odlewem ciała modelki, przedstawia stojącą, nagą, jedynie z wąską spódniczką na biodrach, postać kobiety w zaawansowanej ciąży. Prawa dłoń jest zaciśnięta, a twarz kobiety jest ukryta za maską świni.

- Inspiracją do powstania rzeźby była prawdziwa historia samotnej kobiety decydującej się na urodzenie nieślubnego dziecka. Autorka porusza tutaj problem społecznego mechanizmu wykluczania kobiet, które nie mieszczą się w akceptowanym społecznie schemacie matki-Polki. Umieszczana za rzeźbą czerwona tkanina w połączeniu z bielą sylwetki kojarzy się nieodparcie z barwami polskiej flagi. Z jednej strony bowiem kobieta w "stanie błogosławionym", jeśli reprezentuje stereotyp matki, żony, Polki, jest darzona społeczną akceptacją i szacunkiem, z drugiej jednak, jeśli wyłamuje się ze wspomnianego stereotypu spotyka się z odrzuceniem, wykluczeniem, napiętnowaniem - opisuje Bochyński.

- Maska świni na twarzy kobiety emblematyzuje społeczne odrzucenie, ale może też być odczytywana jako symbol seksualności i płodności. Zaciśnięta pięść to synonim agresji, buntu przeciwko odrzuceniu, ale też pokaz i wyraz siły, samoświadomości kobiety, która potrafi się przeciwstawić społecznym stereotypom. Autorka, nadając swojej pracy tytuł "Bombowniczka", sugeruje też, że sytuacja poniżenia i odrzucenia, poczucie bezradności często rodzą dodatkową jeszcze agresję i frustrację, mogące z kolei znaleźć ujście w swoistym akcie "zemsty na społeczeństwie", jakim jest akt terrorystyczny - mówi historyk sztuki.

Elektrownia stała się także właścicielem fotografii artystki krakowskiej Marty Deskur "Nawiedzenie", z cyklu "Rodzina" przedstawiającą spotkanie dwóch kobiet.

- Postaci zostały umieszczone na białym, neutralnym tle, wykluczającym kontekst miejsca i czasu. Autorka reprezentuje tu pewną refleksję postfeminiczną. To przykład feminizmu skierowanego do wewnątrz, bardzo prywatnego, nie walczącego o jakieś wzniosłe idee, na przykład polityczne równouprawnienie kobiet czy całe spektrum innych ważnych zagadnień. Deskur, nadając pracy tytuł "Nawiedzenie", jest z pewnością świadoma biblijnych konotacji, ale pragnie też podkreślić w ten sposób wartość kontaktów międzyludzkich, wartość spotkania, bliskości, rozmowy, zrozumienia, współczucia, życzliwości. Banalne przedstawienie niepostrzeżenie przeradza się w traktat filozoficzny, a nawet teologiczny. Autorka sugeruje istnienie w rutynowych czynnościach życiowych swoistej metafizyki, czy też teologii codzienności, które umykają jakże często z pola naszej świadomości - mówi Bochyński.

Wśród zakupów są także dwie prace malarskie o zupełnie innych wątkach. Jedna Marcina Maciejowskiego "Wszystko już zostało wymyślone oprócz tego jak mamy żyć" z portretem młodego Sartre'a słynnego francuskiego filozofa, egzystencjalisty.

- Autor ilustruje mechanizm, wytworzony przez współczesne media, narzucania odbiorcy określonego wizerunku, schematu znanej postaci, który to przekaz skutecznie przesłania to, co jednak jest najważniejsze, jej dorobek, znaczenie, osiągnięcia itp., w tym przypadku - filozofię Sartre'a. Myśl filozofa została spłycona do błyskotliwego aforyzmu - wyjaśnia Bochyński.

Maciejowski to artysta, który oprócz Sasnala i Bujnowskiego, robi karierę międzynarodową, wszystkie największe muzea sztuki współczesnej w Polsce i nie tylko mają jego prace.

Obraz Ignacego Czwartosa "Proszę państwa do gazu" jest inspirowany głośnym serialem "Nasze matki, nasi ojcowie", który wywołał wiele kontrowersji po wyświetleniu przez polską i niemiecką telewizję. Reżyser filmu został przedstawiony w mundurze esesmana, a odtwórca głównej roli - niemieckiego żołnierza.

- Dwaj twórcy serialu zostali zatem w symboliczny sposób przeniesieni do czasów wojny i "zmuszeni" do odegrania ról obozowych strażników. Ich przedstawienie, sugerujące podobieństwo z ołowianymi figurkami żołnierzyków, to oczywiście czytelna aluzja do braku samodzielności i gotowości na różnego rodzaju manipulacje. Widzimy też trupią czaszkę symbolizującą zagładę i napis gotykiem "Bitte Herrschaft zum Gas" (czyli: Proszę państwa do gazu), który jest tytułem jednego z tzw. opowiadań oświęcimskich Tadeusza Borowskiego - opowiada Bochyński.

I dodaje: - Czwartos bardzo trafnie uwypukla powiązane ze sobą bardzo ściśle problemy traumy, pamięci i historii, tożsamości oraz społecznej i jednostkowej odpowiedzialności. Jego głos jest protestem przeciwko manipulowaniu faktami historycznymi, jednocześnie też protestem przeciwko narzucaniu jednej słusznej narracji historycznej. Wskazuje też na bardzo bolesny problem pamięci a raczej niepamięci historycznej (kwestia faszyzmu jako ideologii państwa totalitarnego) i poniekąd pokazuje problem, jak w imię tak zwanych polityk historycznych uprawianych przez różne państwa te same wydarzenia pokazywane są niekiedy w odmienny sposób - ocenia historyk sztuki.

ANDRZEJ MICHALIK

ANDRZEJ MICHALIK

Instalacja ?Kij? znanego artysty poznańskiego prof. Uniwersytetu Artystycznego Piotra Kurki powstała w 2014 r. - Prace Kurki to przede wszystkim projekcje jego snów, intuicji, przeżyć, być może lęków czy refleksji egzystencjalnych, ale też i fascynacji. Mogą być traktowane jako pole gry między dwoma obszarami: pod- i świadomości autora, między racjonalnym a irracjonalnym. Swoje introwertyczne narracje - automitologie - artysta wyraża za pomocą urzekających widza urodą plastyczną i wyrafinowaniem środków rzeźbiarskich dzieł. Można też je odczytywać jako próbę przestrzennej rekonstrukcji sennej figury lub narracji - opisuje Bochyński.

Instalacja przedstawia postać kobiecą klęczącą przed toaletką. - Ale spotyka nas pewne zaskoczenie, to co pozornie jest nam znane okazuje się, że to jest zupełnie coś innego. Mamy czarne lustro, które wprowadza element niepokoju, niby nic się nie dzieje, ale nagle pojawia się pękniecie w racjonalnym oglądzie świata i widzimy przybliżanie się do jakiejś tajemnicy, zagadki, której nie jesteśmy w stanie rozwikłać. Kurka zaprasza nas do swojego świata wyobraźni - słyszymy od Bochyńskiego.

Elementem instalacji jest grafika oraz tytułowy kij. - To nawiązanie do pewnej tradycji wschodniej. Za pomocą tego kija uderzając podobno człowieka z tyłu, w okolice szyi, powodujemy pewien wstrząs,  który ma z kolei wywoływać stan oświecenia umysłu. Praca jest mistrzowska, jest to jedna z najlepszych prac Kurki w jego karierze - ocenia historyk sztuki.

ANDRZEJ MICHALIK

ANDRZEJ MICHALIK