Niezwykłe kobiety w historii Radomia [ZDJĘCIA]

Zofia Holszańska była czwartą żoną Władysława Jagiełły. Ślub z 60-letnim królem wzięła w 1422 r., mając zaledwie 17 lat. Koronowana została 5 marca 1924 r., a już 11 marca otrzymała od króla pokaźne wiano, w tym miasto Radom. Para doczekała się dwóch synów.

Ważną i związaną  z naszym miastem zasługą młodej królowej było roztoczenie opieki nad najwybitniejszym muzykiem polskiego średniowiecza Mikołajem z Radomia.

Elżbieta Rakuszanka była żoną Kazimierza Jagiellończyka. Zaślubiny i koronacja odbyły się w 1454 r. Mąż nie był zadowolony ze swojej żony, bo podobno nie należała do najbardziej urodziwych. Doczekali się jednak razem 13 dzieci. Kobieta nie wniosła w posagu wiele dlatego przez kilka lat sytuacja materialna jej dworu nie była dobra. Chcąc poprawić stan finansów małżonki, król po śmierci matki (Zofii Holszańskiej) zapisał jej w 1461 r. Radom.

"Matka królów" jak nazywano Elżbietę spędziła w Radomiu wiele czasu najczęściej oczekując na Kazimierza. Organizowała też w mieście liczne wydarzenia.

Bona Sforza została żoną Zygmunta Starego w 1518 r. Po zaślubinach mąż obdarował ją licznymi dobrami, w prezencie dostała m.in. Radom. Niestety historycy nie dysponują wiedzą na temat jej działalności w naszym mieście, chociaż  bywała tu z pewnością.

Jak pisze Małgorzata Cieślak w książce "Ich ślady. Kobiety w historii Radomia" Barbara Radziwiłłówna jako druga żona Żygmunta Augusta była chyba najsłynniejszą panią na radomskim zamku. Miasto stało się świadkiem królewskiego romansu wszech czasów czy raczej publicznej demonstracji wzajemnej miłości i przywiązania króla do potajemnie poślubionej Litwinki. Młodzi małżonkowie spędzili w Radomiu na ucztach i polowaniach jesień w 1548 r.

Katarzyna Habsburżanka była trzecią żoną Zygmunta Augusta. Małżeństwo nie należało jednak do udanych. Gdy królowa poroniła swoje pierwsze dziecko, a związek stawał się coraz większą formalnością król wysłał ją do Radomia. Był to początek ich separacji.

Pedagog, pionierka polskiego szkolnictwa w Radomiu. W 1905 r. otworzyła 3-klasową szkołę żeńską przekształcając ją potem w szkołę 7-klasową z internatem i 8-klasowe gimnazjum. W początkowym okresie działalności, który zakończyła I wojna światową, w szkole Marii Gajl prowadzono pod przykrywką oficjalnego programu nauczano także historii i literatury polskiej. Od 1912 r. do czasów okupacji hitlerowskiej oraz pięć lat po wojnie siedzibą szkoły był budynek przy ul. Traugutta 44 (wówczas przy ul. Długiej 19).

W 1932 r. Maria otworzyła szkołę podstawową.

Mieszkała w Radomiu ponad ćwierć wieku. Stworzyła od podstaw Seminarium Nauczycielskie Żeńskie i przez 15 lat nim kierowała. Uczyła również w Gimnazjum Państwowym Męskim im. Jana Kochanowskiego. Jak pisze w książce "Ich ślady" Iwona Kaczmarska, chociaż zakładała stowarzyszenia, przewodniczyła różnym komitetom i instytucjom, brała udział w tajnym nauczaniu, była jedną z najaktywniejszych działaczek endecji nie zachował się do naszych czasów żaden jej życiorys.

Maria Kelles-Krauz urodziła się w Radomiu i do miasta powróciła po ukończeniu Prywatnych Wyższych Kursów Handlowych dla Kobiet w Warszawie. W latach 1915-1918 aktywnie działała w organizacjach społecznych i niepodległościowych. I co najważniejsze pierwsza w Polsce (być może także w Europie) kobieta, która została wybrana prezesem Rady Miejskiej. Fakt ten miał miejsce w 1919 r., tuż po odzyskaniu przez panie praw wyborczych. W 1922 r. była inicjatorką założenia Miejskiej Biblioteki Publicznej. Na swoim koncie miała też szereg pożytecznych inicjatyw w szkolnictwie.

Maria Walewska urodziła się w Radomiu i do miasta wróciła po studiach na Uniwersytecie Jagiellońskim i ewakuacji wraz z rodziną do Kijowa. W 1918 r. włączyła się tu w działalność niepodległościową. Działa w Radomskim Kole Ziemanek, którego przez kilka lat była przewodniczącą. Przez znaczną część życia prowadziła działalność oświatową, społeczną i charytatywną. W czasie okupacji udzielała pomocy uciekinierom, kurierom i partyzantom. Organizowała też tajne nauczanie w Kowali.

Teresa Grodzińska urodziła się Jaszowicach koło Radomia, była piątym z sześciorga dzieci. W 1920 r. podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. ukończyła kurs sanitarny, odbyła praktykę w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie i jako ochotniczka wyruszyła na front w rejon Hrubieszowa. Na początku września we wsi Stepankowice dostała się do niewoli. Jak wynika z relacji okolicznych mieszkańców młodą kobietę zabili Kozacy, którzy uprowadzili ją do odległej o kilka kilometrów wsi i próbowali zgwałcić.

Polonistka, pedagog, dyrektorka trzech szkół - w tym tajnego Gimnazjum i Liceum im. Jana Kochanowskiego, publicystka, pisarka, autorka m.in. "Pokolenia Teresy", w którym opisuje Radom w czasie wojny.

Jak pisze Anna Drela w "Ich śladach": "Jeśli Radom jest znany w tanecznym świecie, to podwaliny tej sławy stworzyła Helena Stadnicka. W młodości tańczyła w słynnym Balecie Rosyjskim Siergieja Diagilewa, była też choreografką. Powojenne losy rzuciły ją do Radomia. Chociaż nie udało jej się stworzyć tu zawodowego baletu, a jej ognisko choreograficzne nie przetrwało próby czasu, to nauczyła radomian, jak kochać taniec." Dziś jej imię nosi Młodzieżowy Dom Kultury w Radomiu.

Urodzona w Wilnie, wykształcona tam na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. Batorego w 1945 zamieszkała w Radomiu. Zaraz po okupacji czynnie włączyła się w życie artystyczne miasta. Uczestniczyła w organizowanych tu Salonach Zimowych. Na zorganizowanej przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Radomiu wystawie środowiskowej za obraz "Chrystus w Ogrójcu" otrzymała w 1946 r. wyróżnienie. Uprawiała malarstwo religijne i historyczne. Malowała też portrety na zamówienie, portretowała przyjaciół, pejzaże, kwiaty.

Radomianka, absolwentka gimnazjum Marii Gajl i Szkoły Sztuk Zdobniczych i Malarstwa w Warszawie. Po zakończeniu edukacji wróciła do rodzinnego miasta. Jako reprezentantka polskiego koloryzmu  tworzyła dzieła realistyczne, pełne słońca, głoszące radość życia. Stosowała różne techniki malarskie - oleje, akwarele, pastele, monotypie, rysunek. Spośród 154 prac obrazujących twórczy dorobek na pierwszym miejscu można postawić te dzieła, które są bezpośrednio związane Radomiem i regionem.

Urodzona w Rostowie nad Donem, w 1919 r. przyjechała do Radomia wraz z rodzicami. W 1939 r. ukończyła Warszawską Szkołę Pielęgniarstwa. W pierwszych dniach wojny opiekowała się w mieście chorymi i rannymi w tymczasowych szpitalach wojskowych. Prowadziła kursy tajnego nauczania z zakresu pielęgniarstwa. Od wyzwolenia do 1954 r. pracowała na oddziale gruźliczym szpitala miejskiego, a potem jako instruktorka pielęgniarstwa, kierowniczka żłobka i aż do czasu przejścia na emeryturę w 1981 r. w Domu Opieki Społecznej. W 1993 r. otrzymała najbardziej prestiżowe odznaczenie pielęgniarskie: Medal Florence Nightingale.

Urodzona w Radomiu, tu też spędziła swoją młodość. Utrzymywała stałe kontakty z rodzinnym miastem. Tytuł honorowego obywatela Radomia otrzymała w 1999 roku.

Śpiewaczka (sopran) i reżyserka operowa. W latach 1949-62 solistka Opery Warszawskiej, następnie teatrów operowych w Lipsku, Lubece, Hamburgu. W okresie 1967-70 solistka Teatru Wielkiego w Łodzi, zaś od 1971 r. reżyserka spektakli operowych. Popularyzatorka twórczości operowej i pieśniarskiej S. Moniuszki (od 1976 dyr. Festiwalu Moniuszkowskiego w Kudowie-Zdroju). Reżyserowała m.in. spektakle "Halki" w Hawanie, Meksyku, Ankarze, Strasznego dworu w Bukareszcie, Tokio. Inicjatorka Międzynarodowego Konkursu dla Młodych Śpiewaków im. S. Moniuszki w Warszawie (od 1992).