Ten odcinek Fotoplastykonu powstał dzięki fotografiom nadesłanym przez pana Pawła Kozieła. Jego dziadek Wiktor zajmował się łącznością telefoniczną w Radomiu przez cały okres swojego zawodowego życia, od czasów międzywojennych do 1975 r. Stąd zdjęcia dokumentujące budowę linii telefonicznych w mieście, jak i uruchamianie nowej centrali telefonicznej. Zatem światła gasną, zaczynamy.
Pierwsza sieć telefoniczna w mieście była prywatna. Uruchomiono ją w sierpniu 1906 r. Koncesję otrzymał inżynier Olszewski z Warszawy. Centrala telefoniczna na 80 numerów, obejmująca tylko miasto, została zainstalowana w domu Nowakowskiego przy ul. Lubelskiej 30 (obecnie Żeromskiego). Tam także miał siedzibę zarząd. Telefon nr 1 otrzymała Kancelaria Radomskiego Gubernatora, a nr 2 Magistrat. W następnym roku właściciel otrzymał koncesję na połączenia telefoniczne z Warszawą i Ostrowcem Świętokrzyskim.
Państwowy Zarząd Techniczny Telegrafów i Telefonów powstał w marcu 1919 r. Naczelnikiem został Mikołaj Małke. Zakład mieścił się w budynku Urzędu Pocztowego przy ul. Warszawskiej (obecnie Malczewskiego) i tam przeniesiono centralę telefoniczną.
Sześć lat później zainstalowano nową, pojemniejszą, na 500 numerów. Można się było już dodzwonić do 1748 abonentów w siedmiu okolicznych powiatach, w Radomiu liczba abonentów wzrosła do 580.
Rok 1928. Naczelnikiem Zarządu Technicznego Telegrafów i Telefonów jest Zygmunt Gawroński. Podlegają mu trasy słupowe o długości 1920 km, biegnące także na terenie okolicznych powiatów. Centrala telefoniczna w Radomiu ma już 1358 numerów głównych i 390 dodatkowych. Zapada decyzja o dalszej rozbudowie. Do roku 1930 wybudowano nową linię telefoniczną Warszawa-Radom-Sandomierz-Kraków instalując przewody miedziane.
W 1930 r. Zarząd otrzymał piętrowy budynek przy ul. Piłsudskiego 16, u zbiegu z placem Konstytucji 3 Maja, zaprojektowany przez architekta Alfreda Dicksteina. Rok później oddano do użytku automatyczną centralę na 300 numerów.
Ciekawostką jest, że funkcję telefonistek powierzano kobietom. To do nich dodzwaniał się abonent i prosił o połączenie z wybranym numerem.
Tuż przed wojną w śródmieściu położono pierwszą podziemną (kablową) linię telefoniczną. Radom miał już wtedy prawie 78 tys. mieszkańców i był największym miastem województwa kieleckiego. Jak można zobaczyć na zdjęciach, kable pochodziły z polskich fabryk, m.in. z Bydgoszczy i Krakowa.
Budowa związana była z rozkopywaniem ulic wyłożonych kamiennym brukiem. Tu na zdjęciu najprawdopodobniej obecna ulica Słowackiego widziana od strony Glinic.
Aby podłączyć abonentów instalowano też linie naziemne, przyłączane do budynków.
Ekipa przekopała historyczny plac Konstytucji 3 Maja. Najbardziej upodobała sobie miejsce w pobliżu restauracji i winiarni Rembikowskiego, bo nawet postanowiła uwiecznić się na tle szyldu. Można tam było dostać m.in. miodowe pierniki, które były od początku XX w. specjalnością firmy. Starała się ona rywalizować z cukiernią Woźnickiego. W 1902 r. Rembikowski polecał: "smaczne torty, herbatniki w najrozmaitszych gatunkach, cukry, czekoladki, czekoladę w tabliczkach i proszku własnego wyrobu, miodowe pierniki". Lokal mieścił się przy obecnej ul. Żeromskiego 31.
Dyrekcja Zarządu też postanowiła zapisać się w pamięci potomnych. Tutaj w samochodzie firmowym na tle ciekawego budynku. Czy zdjęcie wykonano na ul. Limanowskiego, przed budynkiem należącym kiedyś do Zakładów Tytoniowych?
Dziadek pana Pawła, Wiktor Kozieł od lat już nie żyje. Trudno jest dziś rozszyfrować nazwiska osób na zdjęciach. Na tym prawdopodobnie jest dyrekcja Zarządu Technicznego Telegrafów i Telefonów w Radomiu. Może ktoś z czytelników rozpozna swojego przodka?
Na koniec fotografie z albumu rodzinnego Koziełów: mały Stefan, ojciec pana Pawła, na tle altanki w Parku Kościuszki, na kolejnej widok na katedrę.
Światła gasną, koniec projekcji. Ale już zapraszamy na następną. Zachęcamy też czytelników do nadsyłania starych fotografii dokumentujących życie naszego miasta. Wspólnie możemy stworzyć kolejne odcinki Fotoplastykonu.
Przy pisaniu artykułu korzystałam z "Encyklopedii Radomia" Jerzego Sekulskiego oraz "Historii Miasta Radomia. Kronika" Czesława Tadeusza Zwolskiego.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze