Fotoplastykon Magiczny Radom. Kościoły [ZDJĘCIA]

Kościół pw. św. Wacława jest najstarszą świątynią w Radomiu. Wzniesiono go jako drewniany kościół w drugiej połowie XII w. Pod koniec XIII wybudowano na tym miejscu kościół z cegły palonej, rozbudowany najpierw w XV, a później w XVI w. W 1802 r. kościół zajęli Austriacy na magazyn wojskowy. W okresie Księstwa Warszawskiego był częściowo przebudowany (1809 r.), ale wciąż służył jako magazyn. Kolejne przebudowy to połowa XIX w. Wówczas świątynia została zamieniona przez władze rosyjskie na więzienie. Stąd wywożono zesłańców na Syberię.

Na początku XX wieku kościół był szpitalem epidemicznym, przeznaczonym dla chorych na tyfus podczas szalejącej wówczas w Radomiu epidemii tej choroby. W okresie międzywojennym (1930-1939) użytkowany był jako dom starców, następnie mieścił się w nim Oddział Psychiatryczny Szpitala Miejskiego. 24 marca 1978 r. budowla znów zaczęła spełniać funkcje sakralne.

W połowie ulicy Rwańskiej stoi kościół św. Jana Chrzciciela, zwany powszechnie farą. Wzniesiono go w latach 1360-70 z fundacji Kazimierza Wielkiego. Niewiele wiadomo o pierwotnym wyglądzie świątyni, przebudowywanej i rozbudowywanej w ciągu wieków. W XV w. dobudowano do niej trzy kaplice: św. Krzyża, św. Trójcy i św. Anny. Potem kościół zyskał wieżę, która pełniła tez funkcję strażnicy miejskiej. Przybyły też kolejne kaplice, w tym ta Kochanowskich, która przetrwała do dzisiejszych czasów w najmniej zmienionym stanie.

W 1876 r. podczas burzy z wieży kościoła farnego spadły krzyż i niewielka kula, na której był osadzony. Ze środka kuli wypadł pergamin, na którym było napisane, że świątynię ufundowano w 1180 r. Wszystko przez to, że kościelnym wizytatorom często się myliły dwaj Kazimierze. Sprawiedliwy, rządzący w XII wieku, i Wielki z XVI stulecia. Naprawdę farę, jak i cały Nowy Radom, zawdzięczamy ostatniemu piastowskiemu władcy. Gruntowną restaurację połączoną z przebudową przeprowadzono na początku XX stulecia.

Przy placu Kazimierza Wielkiego wzniesiono murowany klasztor i kościół Benedyktynek Kongregacji Chełmińskiej. Wybudowany z cegły w stylu barokowym po pożarze został odbudowany według projektu Tylmana z Gameren w latach 1678-91.

Od początku XIX w. budynki klasztorne użytkowano jako lazaret i więzienie. Kościół pełnił funkcję cerkwi i był magazynem. Świątynię przebudowano po I wojnie światowej w stylu neobarokowym. Najcenniejszym elementem wyposażenia jest obraz "Św. Trójca".

Najstarszym zabytkiem znajdującym się przy trakcie Lubelskim, czyli obecnej Żeromskiego, jest średniowieczny klasztor bernardyński. Wzniesiony został dzięki fundacji króla Kazimierza Jagiellończyka. Miał być jego wotum za narodziny syna Kazimierza. Pierwsi bernardyni przybyli do Radomia prawdopodobnie w końcu 1468 r. Murowany kościół wzniesiono w przed 1506 r., a klasztor ok. 1515 r. Jak podają źródła, był to konwent otoczony murem obronnym z basztami, wałem i fosą. Wielokrotnie był później przebudowywany. W 1864 r. został skasowany przez władze rosyjskie za wspieranie przez zakonników powstania styczniowego. Zakonnicy wrócili do niego dopiero w 1936 r.

Niewiele osób pamięta, że przed wojną na skwerku przed kościołem oo. Bernardynów stało mauzoleum Dionizego Czachowskiego. Umieszczono w nim, w trumience z brązu, ekshumowane z cmentarza w Bukównie prochy bohatera. W 1940 r. Niemcy kazali mauzoleum rozebrać. Wcześniej udało się trumienkę z prochami wynieść i ukryć w podziemiach kościoła o.o. Bernardynów. Elementy z rozebranej budowli ukryto z kolei na terenie Starego Ogrodu.

W latach 1896-1902 centralnie na placu zwanym obecnie Placem Konstytucji 3 Maja stanęła cerkiew pod wezwaniem św. Mikołaja. Budowla chyba nie za bardzo się udała, bo wieżę nad nawą główną i boczne wieżyczki radomianie nazywali: butelka i cztery kieliszki.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości cerkiew uznano za "symbol niewoli i kajdan, piętno hańby narodowej, a dążeniem całego miasta było znieść ten symbol schizmy".

Początkowo planowano, że po przebudowie znajdzie tu siedzibę muzeum ziemi radomskiej. Powstał nawet niezbędny projekt autorstwa radomskiego architekta Kazimierza Prokulskiego. Niestety, nie udało się zrealizować tego planu. Pojawił się za to nowy pomysł - przemianować cerkiew na kościół katolicki i garnizonowy, czyli dla wojska. W 1925 r. zawiązany został komitet przebudowy. W 1930 r. świątynia była gotowa.

Ważniejszym zabytkiem na obecnej ul. Reja jest kościół ewangelicko-augsburski. W 1826 r. Wysoka Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zezwoliła na erygowanie parafii w naszym mieście. Budynek - ten sam, w którym obecnie mieści się kościół - zakupiono za 3 tys. zł. Wcześniej był to budynek nieczynnego kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. W 1818 r. zajął go teatr miejski. Urządzono w nim scenę, trzypoziomową widownię, garderobę, szatnię i bufet. Ponieważ teatr nie przynosił dochodów, sprzedano go gminie ewangelicko-augsburskiej.

Parafia ewangelicko-augsburska przystąpiła do przebudowy: przede wszystkim zlikwidowano główne wejście od ul. Szewskiej, a urządzono od ul. Spacerowej, w wieży wzniesionej w miejsce dawnej baszty obronnej. Zmieniono też wystrój wnętrza: przeniesiono chór, a w jego miejsce postawiono ołtarz.

Pierwsze nabożeństwo w świątyni ewangelickiej odbyło się 15 sierpnia 1828 r.

Pierwszą ofiarę na nowy kościół pw. Opieki Najświętszej Maryi Panny złożył w 1886 r. - 5 rubli - Zdzisław Szemianowski. W 1896 r. architekt Józef Dziekoński przedstawił plan budowy. Za 2800 rubli od Antoniego Nowakowskiego kupiono plac dwumorgowy przy ówczesnej ul. Michałowskiej. Fundamenty wylano w 1899 r., robiono je z kamienia polnego w niższych warstwach spojonego cementem, w wyższych partiach użyto kamienia piaskowego spojonego wapnem. Prace nadzorował majster Dębowski. Prace szybko postępowały, bo radomianie nie skąpili ofiar - najwięcej prawie 130 tys. rubli dał Konstanty Mirecki.

Uroczyste poświęcenie kościoła pod wezwaniem Opieki Najświętszej Maryi Panny nastąpiło w 1908 r., ale prace budowlane nadal trwały. W 1910 r. ukończono wieże, a wewnątrz świątyni ułożono posadzkę wykonaną w miejscowej Fabryce Wyrobów Szamotowych "Marywil". Najpóźniej przystąpiono do prac przy fasadzie, którą pokryto jasnożółtą cegłą oraz płytami z piaskowca szydłowieckiego.

Kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego na Glinicach. Wybudowano go na działce ofiarowanej w 1917 r. przez Tadeusza Korziuk-Zalewskiego. Świątynię zaprojektował znany warszawski architekt Stefan Szyller. Prace budowlane przerwała II wojna światowa. Budowę ukończył 10 lat po wojnie ks. Stefan Popis. Konsekracji dokonał  bp Piotr Gołębiowski w 1966 r. Jest budowlą trzynawową o szeroko  rozbudowanej, monumentalnej, dwukondygnacyjnej fasadzie, utrzymanej w formach neobarokowych i neorenesansowych. Ma czworoboczną, pięciokondygnacyjną wieżę, zakończoną neobarokowym hełmem.

Przy ul. Podwalnej zwanej przed laty Podwalem Żydowskim stała synagoga. Wybudowano ją prawdopodobnie w 1844 r. staraniem znanej radomskiej rodziny żydowskiej Beckermannów. Składała się z kwadratowej sali przeznaczonej dla mężczyzn i przylegającego do niej od zachodu dwukondygnacyjnego przedsionka z trzema wejściami. Budynek wieńczyła półkolista kopuła nakryta czterospadowym dachem.

Na początku II wojny światowej Niemcy zrabowali z synagogi wszystkie święte i cenne przedmioty i zamienili ją na magazyn. W 1945 r. zniszczony i zdewastowany budynek został rozebrany na polecenie władz państwowych. Jedynym śladem pozostały podstawy kolumn ustawione na placu przy ul. Podwalnej.

I na koniec dwie fotografie. Jedna przedstawia grupę dziewcząt siedzących na schodach kościoła pw. Świętej Rodziny przy ul. Kelles-Krauza. Na drugiej widać budynek Kolegium Pijarów i górującą nad nimi kopułę kościoła pw. św. Jana Kantego. Wybudowano go jako część kompleksu pijarskiego w 1797 r. W 1873 r. świątynię zlikwidowali Rosjanie i urządzili w niej cerkiew gimnazjalną. Czynna była aż do 1915 r. Dziś w pomieszczeniu znajduje się dział konserwacji muzeum im. Jacka Malczewskiego.

Światła gasną, koniec projekcji. Ale już zapraszamy na następną. Zachęcamy też do współtworzenia Fotoplastykonu. Wciąż czekamy na fotografie i widokówki przedstawiające życie starego Radomia.