Historia parafii ewangelicko-augsburskiej w Radomiu zaczyna się w 1826 r. Wtedy Wysoka Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zezwoliła na erygowanie parafii tego wyznania w naszym mieście. Utworzenia w Radomiu osobnej parafii domagali się miejscowi wyznawcy protestantyzmu, bowiem wcześniej pastor gościł w mieście tylko dwa razy do roku - odprawiał wtedy nabożeństwo i udzielał komunii. Pierwszym pastorem radomskim został w 1830 r. ksiądz Juliusz Krause.
archiwum
Fot. Jerzy Szepetowski
Fot. Jerzy Szepetowski
Fot. Anna Jarecka / Agencja Gazeta
Cmentarz został założony w 1834 r. Przez lata nie było problemu z należytym jego utrzymaniem, bo w Radomiu było wielu ewangelików. W kościele przy ul. Reja modlili się bogaci przemysłowcy, m.in. twórcy radomskiego przemysłu garbarskiego: Karschowie, Schniersteinowie, Froelichowie. Gdy umierali, rodziny fundowały im okazałe grobowce na cmentarzu przy zbiegu obecnych ul. Kieleckiej i Wolanowskiej.
MALGORZATA RUSEK
Fot. Anna Jarecka / Agencja Gazeta
MATEUSZ LIPIEC
Tu znajduje się też grób Tochtermanów - duchownych, lekarzy, naukowców, społeczników. Tochtermanowie pochodzili prawdopodobnie ze Szwajcarii. W XVIII wieku ród emigrował w trzech kierunkach i tak powstały gałęzie: czeska, krymska i polska. Pastor Henryk Leon (1823-1905) był wnukiem protoplasty polskiej linii Tochtermanów. Leon i jego żona Helena Maria Konstancja Bode uważali się za Polaków, a w Ossówce na Mazowszu, gdzie mieszkali, Helena prowadziła nawet tajną szkołę polską dla okolicznych dziewcząt z rodzin szlacheckich. Małżeństwo doczekało się sześciorga dzieci, a jednym z nich był Henryk Michał (ur. 1864), który był pastorem w Radomiu i wprowadził kazania w języku polskim. Gdy wybuchła wojna, pastor - wraz z kilkoma katolickimi księżmi, popem, prezydentem Radomia, przemysłowcami - został przez Niemców zatrzymany jako zakładnik.
MALGORZATA RUSEK
Fot. Anna Jarecka / Agencja Gazeta
Adolf, syn Henryka Michała, zasłynął jako lekarz. Podczas wojny z bolszewikami Adolf zgłosił się do wojska polskiego jako lekarz. W 1926 r. objął stanowisko ordynatora szpitala św. Kazimierza (ówczesny szpital miejski, w budynkach przy ul. Malczewskiego przez wiele lat mieścił się oddział ortopedyczny), a piastował je aż do śmierci.
Jerzy Tochterman (1907-52), brat Adolfa, studiował geologię w Wilnie i uzyskał tam tytuł doktora, fascynowały go także geografia, antropologia, etnografia i historia. W 1935 r. ogłosił pionierską wówczas pracę o rozwoju terytorialnym naszego miasta. Podał tam, że Radom zachował wyjątkowo czytelny układ rozwoju. Potwierdziły tę tezę powojenne badania prof. Wojciecha Kalinowskiego.
Fot. Anna Jarecka / Agencja Gazeta
Po II wojnie światowej ewangelików niesłusznie utożsamiano z Niemcami. W obawie przed prześladowaniami ci, którzy szczęśliwie przeżyli wojnę, wyjechali na Zachód. To główna przyczyna, że parafia ewangelicka liczy dziś zaledwie 70 osób. Niektóre rodziny próbują remontować grobowce bliskich. Przed kilku laty gruntownej renowacji poddano rzeźbę Chrystusa Zmartwychwstałego z grobu Karschów. Przepiękna rzeźba trafiła ostatecznie do kościoła przy ul. Reja. Obawiano się, że na niedostatecznie zabezpieczonej nekropolii szybko zostanie zdewastowana albo nawet skradziona.
Fot. Anna Jarecka / Agencja Gazeta
Fot. Anna Jarecka / Agencja Gazeta
Kilka lat temu udało się mur okalający cmentarz otynkować i pomalować, ale niestety nie wytrzymał próby czasu. Na murze cały tynk jest do odbicia i wymiany, ma ponad sto lat. W 2008 roku dzięki pomocy miasta udało się wybrukować i utwardzić alejki. W międzyczasie przeprowadzono pielęgnację zieleni, przy okazji usunięto drzewa, które groziły zawaleniem. Kilka lat temu jeden z radomskich przedsiębiorców ufundował naprawę i czyszczenie jednego z nagrobków, ustawiono na nim ponownie obelisk, który leżał obok.
MALGORZATA RUSEK
MALGORZATA RUSEK
Fot. Anna Jarecka / Agencja Gazeta
Grobowiec Karola Hoppena, XIX-wiecznego radomskiego malarza, stojący na zabytkowym cmentarzu ewangelickim się rozsypał, a częściowo został rozkradziony. W 2006 roku nie było już żeliwnego, wysokiego na trzy metry krzyża żeliwnego owiniętego żeliwnym całunem. Był za to żeliwny postument. Potem i on został skradziony. Udało się ocalić dwie płyty z inskrypcjami: "D.O.M. Śp. Karol Hoppen przeżywszy lat 51 zmarł dn. 26 grudnia 1849 r." oraz "Błogosławieni umarli, którzy w Panu umierają", zostały zabezpieczone. Hoppen był autorem przekazanego przez parafię ewangelicko-augsburską do Muzeum im. Jacka Malczewskiego obrazu "Chrzest Jezusa Chrystusa".
Fot. Anna Jarecka / Agencja Gazeta
Teraz parafia otrzymała pieniądze na renowację nagrobka rodziny Arnekkerów. Grobowiec jest z piaskowca szydłowieckiego, rzeźba kobiety z wapienia. Powstał w I połowie XX wieku jako grobowiec rodzinny fundacji własnej. Grobowiec wykonał Chebdzyński z Radomia, autorem rzeźby jest Lubowiecki z Warszawy. I zachowała się w całości. Niestety rzeźba się rozwarstwia. Zniszczony jest krzyż, który stał obok kobiecej postaci: krzyż opleciony krzakiem róży. Główny napis inskrypcyjny dotyczy kupca X. Arnekkera, obywatela miasta Radomia. Arnekkerowie była to znana rodzina aptekarzy.
MATEUSZ LIPIEC
MATEUSZ LIPIEC
MATEUSZ LIPIEC
13 grobowców jest indywidualnie wpisanych do rejestru zabytków Renowacji wymaga też nagrobek rodziny Kohnów, właścicieli fabryki mebli giętych. Jest w bardzo złym stanie. Kolejny grobowiec do renowacji to grób Anny Brandt, córki Samuela Lindego. Anna Zofia Leona (1820-1871) była żoną radomskiego aptekarza Ksawerego Brandta. Cały obelisk jest zachowany, trzeba zrekonstruować krzyż i otoczenie.
Fot. Anna Jarecka / Agencja Gazeta
Fot. Anna Jarecka / Agencja Gazeta
Fot. Anna Jarecka / Agencja Gazeta
Fot. Anna Jarecka / Agencja Gazeta
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze