"Pierwszymi miastami w Królestwie Polskim, które uruchomiły elektrownie, były Radom (1901 r.), Warszawa (1903 r.) oraz Łódź (1907 r.). We wszystkich wymienionych przypadkach decydującą rolę odegrały kapitały niemieckie i belgijskie, które pod szyldami rosyjskich towarzystw akcyjnych zakładały i eksploatowały pierwsze elektrownie miejskie na obszarze całego Cesarstwa Rosyjskiego" - napisał kilka lat temu w artykule "Z dziejów elektryfikacji polskich miast. Elektrownia Miejska w Radomiu" Tomasz Staniszewski.
ZBIORY TOMASZA STANISZEWSKIEGO
Z wykształcenia jest ekonomistą, z urodzenia radomianinem i pasjonatem historii miasta. - Już po publikacji artykułu o tym, że Radom pierwszy miał w Królestwie Polskim miejską elektrownię, okazało się na podstawie dalszych badań, że to Częstochowa była pierwsza. Tyle, że oni uruchomili ja nielegalnie, bez zgody władz. Nasza była legalna, a po zgodę ówczesny prezydent Radomia Konstanty Zaremba jechał aż do Petersburga. Taka miejska elektrownia to było coś! Owszem istniały takie mniejsze przy zakładach pracy, ale miejska dostarczała prąd do oświetlenia miasta, energie elektryczną do prywatnych domów. To był symbol nowoczesności - mówi Tomasz Staniszewski.
ZBIORY TOMASZA STANISZEWSKIEGO
Radom końca XIX wieku przeżywał prawdziwy rozwój. Przyczyniła się do niego w głównej mierze budowa kolei Iwanogrodzko-Dąbrowskiej, dzięki czemu miasto stało się ważnym węzłem łączącym trzy największe zagłębia przemysłowe Królestwa Polskiego: Zagłębie Staropolskie, Dąbrowskie i Śląski Okręg Przemysłowy. W mieście dzięki kapitałowi belgijskiemu powstały dwie duże fabryki: Marywil - zakład produkujący ceramikę budowlaną oraz huta szkła Radom. Prezydent Zaremba, człowiek energiczny, z jasną wizją rozwoju miasta, zdawał sobie sprawę, że doprowadzenie energii elektrycznej do zakładów produkcyjnych i domów mieszkalnych zwiększy efektywność i poprawi konkurencyjność fabryk oraz zapewni mieszkańcom lepszy komfort życia.
ZBIORY TOMASZA STANISZEWSKIEGO
Jak donosiła ówczesna prasa, już od 1892 r. prezydent Zaremba zabiegał o pozyskanie wykonawcy na budowę miejskiej elektrowni w Radomiu. Udało się to dopiero osiem lat później, w 1900 r. władze miejskie podpisały kontrakt na budowę elektrowni przy obecnej ulicy Traugutta. Koncesję na budowę obiektu otrzymało od władz miejskich Rosyjskie Towarzystwo Elektryczne "Union" z Petersburga.
ANDRZEJ MICHALIK
Neogotycki gmach został wybudowany w 1901 r. pod nadzorem inż. Witolda Idźkowskiego, elektrownię uruchomiono oficjalnie w marcu 1901 r.
ANDRZEJ MICHALIK
Główne ulice miasta zyskały oświetlenie elektryczne, prąd popłynął też do prywatnych domów. Elektrownia przez wiele lat wytwarzała tylko prąd stały, ze względu na duże spadki napięć dostarczany małej liczbie odbiorców na maksymalną odległość 3 km. Generatory napędzane były silnikami parowymi, gazowymi i spalinowymi. Pierwszym dyrektorem elektrowni został Witold Idźkowski, którego w 1913 roku zastąpił Franciszek Bilek, kolejnym był Aleksander Chądzyński.
ANDRZEJ MICHALIK
Tomasz Staniszewski od lat gromadzi eksponaty związane z uruchomieniem miejskiej elektrowni w Radomiu i elektryfikacją miasta. Pierwszym nabytkiem były akcje Radomskiego Towarzystwa Elektrycznego. Dostał je od swojego wykładowcy w Akademii Ekonomicznej w Krakowie, prof. Leszka Kałkowskiego, w zamian za inne cenne papiery wartościowe, zakupione na targu staroci na Grzegórzkach w Krakowie.
ANDRZEJ MICHALIK
Kolejnym cennym nabytkiem były unikatowe fotografie które trafiły do niego przy okazji zbierania materiałów do albumu "Radomianie na starych fotografiach". - Zgłosiła się do mnie pani Matecka i udostępniła nam bezcenne zdjęcia wykonane przed elektrownią miejską. Na fotografii jest jej dziadek, który tam pracował Takich materiałów poszukujemy. Liczę, że znajdzie się ich więcej. Pracowników elektrowni było przecież każdego roku od kilkudziesięciu, do setki. Być może gdzieś się zachowały, zdjęcia, ale nie tylko. Apelujemy do mieszkańców: jeśli ktokolwiek ma cokolwiek związanego z działalnością elektrowni i może użyczyć, odstąpić lub sprzedać, chętnie nawiążemy taki kontakt - mówi Tomasz Staniszewski.
ANDRZEJ MICHALIK
Za rok chce pokazać swoją kolekcję na wystawie organizowanej przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich, oddział w Radomiu, p.t. "Początki elektryfikacji polskich miast - Elektrownia Miejska w Radomiu 1901 - 1946". Będzie można zobaczyć zbierane latami papiery wartościowe, świadectwa, akcje, artykuły prasowe. Ale to tylko mały fragment ogromnej kolekcji archiwaliów dotyczących elektrowni w Radomiu.
ANDRZEJ MICHALIK
Na wystawie będzie można zobaczyć radomskie pocztówki i fotografie, na których widać elementy starego miejskiego oświetlenia i stare lampy uliczne, począwszy od tych najstarszych, z kloszami. Będzie też kolekcja dawnych mierników elektrycznych, liczników poboru energii czy... starych żarówek. W zbiorach są nawet takie, które liczą sobie około stu lat!
ZBIORY TOMASZA STANISZEWSKIEGO
Organizatorzy chcą pokazać urządzenia z tamtego czasu, gdy elektrownia miejska funkcjonowała. Chcą zrekonstruować tablicę rozdzielczą na płytach marmurowych.
ZBIORY TOMASZA STANISZEWSKIEGO
ZBIORY TOMASZA STANISZEWSKIEGO
- Mamy zdjęcia, unikatowe, nigdy wcześniej nie publikowane, z budowy tej elektrowni. Mam też oryginalny Tygodnik Ilustrowany, w którym jest artykuł p.t. "Elektryczność w Radomiu". Będą też szkice, dawne rachunki elektryczne - mówi Tomasz Staniszewski.
ZBIORY TOMASZA STANISZEWSKIEGO
Organizatorzy wystawy za naszym pośrednictwem proszą o kontakt osoby, które są w posiadaniu pamiątek po dawnej Elektrowni Miejskiej w Radomiu: fotografii, dokumentów, elementów wyposażenia, urządzeń związanych z dostarczaniem energii do domów. Szukają także rodzin dawnych pracowników elektrowni. Kontakt można znaleźć na stronie www.starepapiery.pl lub w radomskim oddziale Stowarzyszenia Elektryków Polskich, ul. Krukowskiego 1, tel. 48 340 29 48.
ZBIORY TOMASZA STANISZEWSKIEGO
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze