Burzono pomniki, zmieniano patronów. Z placu Zwycięstwa zniknął pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej

Dziś kolejna porcja zdjęć wykonanych na początku lat 90. przez naszego czytelnika i jednocześnie wieloletniego fotoreportera prasowego, później fotografa Urzędu Miejskiego Mariana Strudzińskiego. Marian zawsze z aparatem był tam, gdzie działo się coś ważnego dla miasta. Dzięki temu ma bogate archiwa pokazujące historię Radomia. Dla nas wyszukał zdjęcia z „epokowego" wydarzenia - burzenia pomnika Wdzięczności na ówczesnym placu Zwycięstwa.

A przypomnijmy, pomnik Wdzięczności odsłonięto w listopadzie 1953 r., ku czci żołnierzy radzieckich, którzy wyzwolili Radom w styczniu 1945 r. Główna rzeźba przedstawiała dwójkę dzieci, kobietę oraz dwóch żołnierzy - polskiego i radzieckiego. W okrągłej dolnej części cokołu umieszczono płaskorzeźby przedstawiające kilkanaście postaci robotników i chłopów. Twórca pomnika był Józef Gazy, dyrektor pracowni rzeźby Przedsiębiorstwa Państwowego Pracowni Sztuk Pięknych. Tak się później przyjęło, że plac wokół pomnika stał się miejscem demonstracji, pikiet i spotkań. Niejeden radomianin ma w swoim albumie zdjęcie z dzieciństwa zrobione przy pomniku.

Jego kres nadszedł wraz ze zmianą ustroju. Radni w lipcu 1990 r. podjęli uchwałę o jego usunięciu. Chwilę trwało, zanim przystąpiono do rozbiórki, ta ruszyła dwa lata później, w lipcu 1993 r. Płaskorzeźby z dolnej części cokołu zostały przewiezione do Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, cokół został rozebrany.

Rzeźbę z górnej części pomnika zdeponowano na terenie Zespołu Szkół Budowlanych, w 2004 r. ją odnowiono i przeniesiono na cmentarz prawosławny przy ul. Warszawskiej.

Dziś na placu Jagiellońskim (już nie Zwycięstwa) nie stoi żaden pomnik, choć pomysłów było sporo. Plac w ubiegłym roku został zrewitalizowany, przybyło ławek i roślin, jest tez nowa nawierzchnia i podświetlane LED-ami schody. Nastała nowoczesność.

Nie tylko pomnik Wdzięczności usunięto na początku lat 90. Pamiętacie biały obelisk z czerwoną gwiazdą, który stał przy parku Kościuszki, obok budynku Łaźni? On także został przeniesiony na cmentarz prawosławny przy ul. Warszawskiej. Upamiętniał miejsce pochówku kilkunastu żołnierzy radzieckich, którzy polegli przy wyzwalaniu Radomia w styczniu 1945 r. Ich ciała potem ekshumowano. Co ciekawe, projektantem 4-metrowego obelisku był radomski architekt Kazimierz Prokulski. Odsłonięto go w lutym 1945 r.

Sprzed budynku urzędu przy ul. Żeromskiego zniknął inny pomnik. Miał kształt leżącego prostokąta. Front podzielony był na trzy części. W dwóch skrajnych znajdowały się płaskorzeźby dłoni, w środkowej umieszczono napis: „Chwała bojownikom o wyzwolenie społeczne i narodowe, w 40 rocznicę KPP, społeczeństwo Radomia". Co się z nim stało? Czy został rozbity, czy gdzieś w całości przeniesiony?

Przeszukajcie swoje archiwa i albumy, zajrzyjcie do szuflad – na pewno macie zdjęcia, na których widać, jak na początku transformacji wyglądały nasze ulice, domy, urzędy, sklepy, samochody, place zabaw i rynki. Jak się ubieraliśmy, jak pracowaliśmy i jak się bawiliśmy. Prześlijcie nam te fotografie. Pokażemy je w naszym serwisie internetowym, część opublikujemy w wydaniu papierowym. Będziemy też robić porównania ze zdjęciami współczesnymi, by pokazać ogrom przemian. My też przeszukujemy redakcyjne archiwa: nie jest łatwo, bo zdjęcia reporterskie w tamtych latach wykonywano na kliszach. Mamy więc ogromne zasoby negatywów. Odkryliśmy sporo zdjęć miejsc, które dziś nijak nie przypominają tych uwiecznionych przez naszych fotoreporterów na początku lat 90. Ale mamy też zdjęcia miejsc, które dziś, nawet po 30 latach, wciąż wyglądają tak samo. Zapraszamy do współpracy. Zdjęcia można przesyłać za pośrednictwem specjalnego formularza zgłoszeniowego na wyborcza.pl lub dostarczyć osobiście do naszej redakcji (ul. Malczewskiego 13 lok. 8, w godz. 9-15).

REGULAMIN AKCJI MIEJSKIE (R)EWOLUCJE