Piękne kamienice w stylu romantyzmu polskiego stawiano dla dyrektorów i ich rodzin, te mniej ozdobne, ale wciąż eleganckie dla specjalistów i inżynierów.
Budowa osiedla jest nierozerwalnie związana z rozpoczęciem produkcji w Fabryce Broni. Ta rozpoczęła produkcję w 1925 r. od wyrobu odkuwek do części karabinowych dla wytwórni karabinów w Warszawie. Na lokalizację fabryki wybrano Radom, bo miasto było położone centralnie oraz fakt, że tu były duże niezagospodarowane, a należące do państwa tereny po byłym Folwarku Mariackie.
Kilka lat później fabrykę doposażono i uruchomiono produkcję broni strzeleckiej, rowerów, a zaraz potem także rewolwerów i pistoletów VIS. Sprowadzono też do Radomia i zatrudniono w Fabryce specjalistów z całej Polski. Przyjezdni musieli gdzieś mieszkać, podjęto więc decyzję, aby w bezpośrednim sąsiedztwie Fabryki wybudować dla nich oraz dla innych pracowników zakładu domy.
Wyznaczono 23-hektarowy teren pomiędzy ulicami Kościuszki, Traugutta i Dowkontta.. Powstało nowoczesne, pierwsze w mieście osiedle mieszkaniowe. Budowa trwała siedem lat.
Czterokondygnacyjne budynki powstały w modnym wówczas stylu renesansu polskiego, zwieńczone były charakterystycznymi dachami dwuspadowymi.
Ustawiono je obrzeżnie wzdłuż ulic z obszernym dziedzińcem w środku. To tam powstawały place zabaw dla dzieci, piaskownice. Na jednym z podwórek, obok dwóch piaskownic wybudowano fontannę, na innym stał słup z dwustronnym zegarem.
Oprócz kamienic dla kadry technicznej i robotników, powstała też łaźnia z basenem i piekarnia mechaniczna. Zajmowała kilka pięter budynku stojącym na rogu ulic Poniatowskiego i Traugutta, wypiekała pieczywo także dla wojska.
Do osiedla, oprócz łaźni należało też fabryczne kasyno, które wybudowano na rogu obecnych ulic Kościuszki i Dowkontta. Pracownicy Fabryki mogli tam chodzić na koncerty i pokazy filmowe. Jak widać projektanci osiedla pomyśleli, żeby mieszkańcy mieli i coś dla ciała i coś dla ducha.
Do wojny część osiedla zajmowały ogródki działkowe, gdzie uprawiano warzywa. Znajdowały się one m.in. na przeciw budynku inżynierskiego przy ul. Kościuszki, w miejscu, gdzie dziś stoją budynki bursy szkolnej.
W 1931 r. Fabryka Broni zatrudniała ponad 2,5 tys. pracowników, w tym prawie 700 specjalistów. Do powstałych na osiedlu 337 mieszkań wprowadzili się ściągnięci z całego kraju specjaliści oraz pracownicy mający wielodzietne rodziny. Bloki otrzymały nazwy od statusu zamieszkujących w nich osób: dyrektorski, inżynierski, majsterski i robotnicze.
Jednym z bardziej znanych mieszkańców osiedla Planty był długoletni dyrektor Fabryki Broni Kazimierz Ołdakowski. Do Radomia przyjechał w 1926 r. z Warszawy, gdzie pracował w Ministerstwie Przemysłu i Handlu oraz w Centralnym Zarządzie Wytwórni Wojskowych. Dostał mieszkanie w budynku, którego jedno skrzydło stoi przy ul. Broni, drugie biegnie wzdłuż ulicy Poniatowskiego.
Znajdowało się ono na piętrze, okna wychodziły na placyk przed Fabryką (obecnie noszący jego imię) na którym z założono park z rzadkimi gatunkami drzew. Po wybuchu II wojny światowej dyrektor wiedząc, że jego wiedza na temat produkcji w Fabryce będzie cenna dla Niemców, wyjechał do Warszawy. Gdy w 1940 r. gestapo przyszło go aresztować, wyskoczył z okna i zginął na miejscu.
Tragicznie zapisał się w historii miasta budynek inżynierski, który stał nieco w głębi od ul. Kościuszki. W czasie wojny była to siedziba gestapo. Tam przesłuchiwano, torturowano i więziono w piwnicach zatrzymanych. Po wojnie kamienicę zajął urząd bezpieczeństwa, tam torturowano i więziono żołnierzy niepodległościowego podziemia.
Po zakończeniu wojny, głównie z funduszy Zakładów Metalowych, spadkobiercy przedwojennej Fabryki Broni, rozbudowano osiedle Planty w stronę ul. Traugutta według projektu architekta Romualda Jana Gürtlera. Nowopowstałe budynki miały prostą formę. Charakterystycznym elementem są bramy zamknięte od góry łukiem opartym na kolumnach. W latach 50. osiedle uzupełniono o cztery budynki stojące przy ul. Kościuszki.
Światła gasną, koniec kolejnej projekcji. Ale już zapraszamy na następną. Zachęcamy też do przesyłania starych zdjęć i pocztówek dokumentujących życie Radomia. Wszystkie postaramy się wykorzystać w kolejnych odcinkach Fotoplastykonu.
Przy pisaniu artykułu korzystałam z "Encyklopedii Radomia" autorstwa Jerzego Sekulskiego oraz "Historii Miasta Radomia. Kronika" Czesława Tadeusza Zwolskiego.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze