Przyznajemy, że do stworzenia tego odcinka zainspirował nas jeden z czytelników, który, słusznie zresztą zauważył, że wędrując ulicami miasta pominęliśmy plac dworcowy. Już to niedopatrzenie nadrabiamy, oczywiście w miarę posiadanych archiwalnych zdjęć. Jeżeli ktoś z naszych czytelników może ten odcinek uzupełnić, chętnie pokażemy nadesłane fotografie. A więc światło gaśnie, czas na kolejną projekcję.
Był rok 1882 gdy ruszyła budowa kolei Iwanogrodzko(Dęblińsko)- Dąbrowskiej. Pierwszy pociąg z Iwanogrodu wjechał do Radomia 30 lipca 1883 r., a całość infrastruktury, w tym dworzec, lokomotywownię, remizy, domki dróżników, mieszkania dla służby uroczyście oddano do użytku dwa lata później. Inwestorem było Towarzystwo Akcyjne Drogi Żelaznej Iwanogrodzko-Dąbrowskiej, założone przez przez przedstawicieli elity finansowej Królestwa Polskiego, m.in. Zygmunta Andrzeja Wielopolskiego, hrabiego Tomasza Zamojskiego, hrabiego Augusta Ostrowskiego, przemysłowca Karola Scheiblera oraz urodzonego w Radomiu Jana Bogumiła Blocha. W Radomiu umieszczono Dyrekcję Zarządu Kolei oraz Warsztatów Kolejowych.
Warto wspomnieć, że wzniesiony wtedy budynek dworca stanął poza granicami administracyjnymi miasta, na terenach ówczesnej wsi Prędocinek. Tereny pod budowę przekazał współwłaściciel wsi, Karol Potkański. Projektantem i budowniczym radomskiego dworca był Adolf Schimmelpfenning, uczeń Henryka Marconiego - projektanta radomskiego ratusza i rogatki lubelskiej, obecnej "Łaźni". Na piętrze mieściły się biura, a jeszcze wyżej służbowe mieszkania.
W 1915 r. budynek został częściowo spalony przez wycofujące się wojska rosyjskie. Zniszczono też budynki lokomotywowni i warsztatów kolejowych.
Wkrótce, z niewielkimi zmianami budynek dworca odbudowały go władze austriackie. Przez Radom przejeżdżały liczne pociągi z ewakuowanym wojskiem austriackim i sprzętem. Niektóre eszelony Polacy rozbijali.
Ważnym wydarzeniem była budowa w latach 30. ubiegłego wieku kolei Radom-Warszawa. O potrzebie bezpośredniego połączenia ze stolica dyskutowano od 1919 r. Prace budowlane poprzedziło nabożeństwo odprawione w pobliżu miejsca, gdzie od linii kolejowej Radom-Dęblina miała odchodzić linia do Warszawy. Odsłonięto tam też obelisk z napisem "W dniu imienin Marszałka Józefa Piłsudskiego 19 marca 1933 r. w tym miejscu rozpoczęto budowę kolei Radom-Warszawa". Niestety, obelisk zaginął. Na uroczystość oddania inwestycji do użytku przybył sam prezydent RP Ignacy Mościcki.
Zajrzyjmy na plac przed dworcem. Z czasem powstało przed nim trawiaste rondo, aby wygodnie było zawracać dorożkom odbierającym pasażerów.
Tuż przed II wojną światową wybudowano wiadukt na ul. Słowackiego. Wjazd na niego zdobiły wieżyczki. To z nich ostrzeliwali się obrońcy Radomia we wrześniu 1939 r. W Archiwum Państwowym znajduje się jedyna zachowana dokumentacja budowlana przedstawiająca przekroje wiaduktu.
Wrzesień 1939 r. Jeszcze w pierwszych dniach wojny drogą kolejową docierały do Radomia transporty żołnierzy zmobilizowanych do obrony kraju. Kolej stała się jednym z celów nadlatujących nad miasto bombowców. Przy okazji bomby spadły na stojące w pobliżu dworca domy. Zginęło kilkunastu cywilów. Niemcy weszli do miasta 8 września.
W czasie wojny przez Radom przejeżdżały transporty niemieckich żołnierzy. Wielu z nich na pamiątkę fotografowało się na tle budynku dworca, czy na peronie. Zdjęcia, jak widać, zachowały się do dzisiaj.
W 1945 r. do Radomia wkroczyła Armia Czerwona. Tu na zdjęciu widać ciężarówki z żołnierzami prawdopodobnie przy budynku kolejowym stojącym przy przejeździe przez tory przy ul. Żeromskiego.
Po zniszczeniach spowodowanych II wojną światową linia Radom-Warszawa na całej długości została uruchomiona w 1946 r. Zeelektryfikowano ją w 1969 r. Na placu przed dworcem dorożki powoli zastępowały automobile, później pojawił się też przystanek miejskiego autobusu.
Trawiaste rondo otoczone płotkiem też odeszło w zapomnienie. W jego miejsce pojawił się niezbyt urodziwy basen przeciwpożarowy.
Rosnąca liczba samochodów i rozwój peryferyjnych dzielnic miasta wywołały potrzebę budowy bezkolizyjnych przepraw przez tory. Rozpoczęto budowę wiaduktu w ulicy Żeromskiego.
Z kolei Aleję Grzecznarowskiego puszczono pod torami, budując tunel. Przy okazji zmienił się układ komunikacyjny na ul. Prażmowskiego i Broni.
I jeszcze ostatni rzut oka na budynek dworca, który na przełomie lat 80. i 90. ubiegłego wieku przebudowano według projektu Jerzego Bortkiewicza. Z oryginalnego gmachu pozostały jedynie konstrukcja dachu i zewnętrzne ściany. Zlikwidowano szerokie schody, które prowadziły od drzwi głównych bezpośrednio na pierwszy peron. Wewnątrz tuż za drzwiami po jednej stronie znajdowała się kasa, po drugiej kiosk i w zasadzie było to wszystko co mieli do dyspozycji pasażerowie. Po przebudowie powstała hala z kasami, poczekalnia w dobudowanej części.
Światło gaśnie, koniec projekcji. Ale już zapraszamy na kolejną. Zapraszamy też do dyskusji na forum o historii Radomia.
Korzystałam z "Encyklopedii Radomia" Jerzego Sekulskiego oraz "Historii Miasta Radomia. Kronika" Czesława Tadeusza Zwolskiego
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze