Fotoplastykon Magiczny Radom. Gubernator Frank [ZDJĘCIA]

Radomer Herbstmesse - Radomskie Targi Jesienne Zostały zorganizowane przez niemieckiego okupanta w dniach 9-13 października 1940 roku.  Oficjalnym organizatorem był Wydział Oświaty Ludowej i Propagandy i Izba Przemysłowo - Handlowa. Niemcy zadbali, aby impreza miała bogatą oprawę i właściwy wydźwięk propagandowy. Czytając relacje zamieszczone w "Dzienniku Radomskim" aż trudno uwierzyć, że na ulicach obok targów trwa okupacyjny terror.

Targi ulokowano na placu między ul. Waryńskiego, Traugutta i dworcem kolejowym w Radomiu, a na główną halę wystawienniczą wykorzystano halę kongresową. Obok dobudowano pawilony, stoiska i nawet drewniane chałupy. "Miasto zostało w ciągu ostatnich tygodni jakgdyby odnowione, że zniknęły brudy a wszystkie domy pomalowano świeżo jasną, kremową farbą, więc promienie słoneczne tembardziej wydawały się jasne i radosne. Od rana panował też na ulicach nadzwyczaj ożywiony ruch pieszy i samochodowy, w związku bowiem z otwarciem Targów przybyło do Radomia bardzo wielu przedstawicieli życia gospodarczego z terenu całego Gubernatorstwa, przedewszystkiem zaś wystawcy i personel, zajęty przy stoiskach firm wystawiających" - pisał Dziennik Radomski.

Swoje wyroby na targach zaprezentowało ponad 100 polskich wystawców.  Uroczyste otwarcie nastąpiło w środę, 9 października o godzinie 11.00   W pierwszych dwóch dniach sprzedano ponad 17 000 biletów. Jednymi ze zwiedzających byli Generalny Gubernator dr Hans Frank oraz szef Dystryktu Radom dr Lasch.

Dziennik Radomski 10 października 1940 r. pisał: "Na uroczystość przybył Generalny Gubernator min dr Frank ze świtą, powitany na dworcu przez przedstawicieli władz dystryktu i partji. Z okazji otwarcia Targów, domy przy ważniejszych ulicach miasta ustrojono flagami.? Otwarcie targów odbyło się w Domu Niemieckim, a następnie goście samochodami pojechali do hali targowej. ?Dzięki przepięknej pogodzie, która nastąpiła po wielu dniach brzydkich i deszczowych, wrażenie, jakie przedstawia teren Targów, bogato udekorowanych flagami, zielenią i kwiatami wypadło nadwyraz dodatnio" - oceniał autor reportażu.

Warto w tym miejscu przypomnieć, że Hans Frank był jeden z największych zbrodniarzy w GG. W 1936 r. gdy jako gość Polskiej Komisji Międzynarodowej Współpracy Intelektualnej przebywał w Polsce, wyrażał hołd narodowi polskiemu za "bohaterskie przetrwanie wiekowej niewoli". Był świetnym pianistą, a przed ważnymi, często okrutnymi decyzjami, jak relacjonują historycy, relaksował się przy muzyce klasycznej. 1 października 1946 r. Frank został skazany przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze na karę śmierci przez powieszenie za zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości. Wyrok został wykonany 16 października 1946 r.

"Znamienna mowa Generalnego Gubernatora na uroczystości otwarcia Targów Jesiennych w Radomiu" - krzyczał tytuł w Dzienniku Radomskim z 11 października 1940 r. Gubernator podkreślał. że Targi Jesienne w Radomiu są pierwszą tego typu imprezą w Generalnem Gubernatortstwie "stanowiącą wymowny obraz odrodzenia tych ziem pod względem rolniczym i przemysłowym, że zostały one postawione na odpowiedniej wyżynie dzięki nowym metodom organizacji życia gospodarczego i pracy."

Hans w swoim wystąpieniu zapewniał Polaków, że dopóki nie będą stawiali oporu, będą mogli wieść spokojne życie w Generalnej Guberni. "Po myśli decyzji Kanclerza Hitlera, obszar GG stanowi i stanowić będzie obszar życiowy narodu polskiego. Ludność polska okazała się w poważnym stopniu wartościowa i nie chciałbym, jako najwyższy czynnik administracji tego terenu pominąć milczeniem bardzo lojalnego stanowiska tysięcy urzędników i pracowników polskich, będących od roku w służbie niemieckiej administracji". "Jest jasnem, że my nie zamierzamy ani wynaradawiać, ani też germanizować. Polacy będą mogli rozwijać się stosownie do własnych zwyczajów i charakterystycznych cech, oraz własnych skłonności, o ile uznawać będą nowy porządek rzeczy w tym obszarze i o ile raz na zawsze pojmą, że wszelka gra na niepodległość i suwerenność, która po krótkim, histerycznym upływie przestały być aktualne, i należą do przeszłości" - mówił do zgromadzonych gubernator Frank.

"Główną halę przystrojoną mnóstwem flag i zieleni, wypełniają okazy przemysłu dystryktu radomskiego. U wejścia do sali głównej znajduje się pięknie udekorowane stoisko polskiej prasy dystryktu. Halę rozdzielono na trzy korytarze, wystawiając w nich w barwnem urozmaiceniu fabryki mebli, fabryki metalurgiczne z Częstochowy, Radomska i Radomia, porcelana ćmielowska, dalej prezentuje Tomaszów Mazowiecki swój bogaty przemysł włókienniczy, w szczególności wyroby znanej fabryki dywanów i chodników. Dalej marmury kieleckie, wyroby drewniane z Częstochowy i Piotrkowa, kielecka wytwórnia ?Społem?, fabryka telefonów ?Ericson? z Radomia oraz przemysł chemiczny w Częstochowie, bardzo piękne jest stoisko z wyrobami z żywicy w Garbatce pod Radomiem." - opisywał dziennikarz.

"Radomska fabryka fajansu A. Rottenberg i Sp. pokazała na Targach swoje pierwszorzędne wyroby sanitarne, jak umywalnie, łazienki, muszle klozetowe itd. Poza tem wystawia tam cegielnia w Kozienicach swoje dobre kafle do pieców i kuchen, podobnie jak Zakłady ceramiczne Chmielarza w Radomiu" - czytamy w relacji.

Tylko w ciągu dwóch pierwszy dni targi odwiedziło 17 tys. zwiedzających. Tyle biletów wstępu sprzedano - informował 16 października Dziennik Radomski. Po relacją z targów zamieszczono informację o utworzeniu dzielnic niemieckiej i żydowskiej w Warszawie. Żydzi dostali dwa tygodnie na opuszczenie swoich domów i zaznaczono, że mogą ze sobą zabrać tylko bagaż ręczny i bieliznę pościelową.

"O ile w godzinach otwarcia Targów cały ruch koncentrował się na ich terenach, w godzinach wieczornych zapełniły się wszystkie restauracje, kawiarnie i cukiernie w mieście. Dawno nie widział Radom takiej masy gości i takiego ruchu na ulicach" - pisał Dziennik Radomski. Autor publikacji (pod artykułami brak podpisu autora) nie wspomina ani słowem, że kawiarnie, restauracje i cukiernie dostępne były głównie dla Niemców.

Dzielnicę niemiecką władze okupacyjne w Radomiu ustanowiły już we wrześniu 1939 r. Obejmowała teren opasany ulicami Żeromskiego (od Placu Konstytucji 3 Maja do ul. Słowackiego, Słowackiego, Moniuszki, Sienkiewicza, Piłsudskiego i Park Kościuszki. Dzielnicę zasiedlono około 650 niemieckimi rodzinami.

Oprócz tego w mieście funkcjonowały restauracje, cukiernie i sklepy wyłącznie dla Niemców. Dodatkowo utworzono tak zwane Domy Niemieckie, gdzie oficerowie mogli spędzać wolny czas. Jeden z nich znajdował się w budynku Resursy Obywatelskiej, drugi w budynku przy ul. Słowackiego (obecnie mieści się tam sąd administracyjny).

Warto też wspomnieć, że Hans Frank często przyjeżdżał do Radomia, gościł wtedy w urzędzie przy Raichstrasse. M.in. z tego powodu zaplanowano rozbudowę budynku. Powstały plany dobudowy skrzydeł, aby, jak wieść niesie, budynek z góry wyglądał jak gigantyczna swastyka. Do ich realizacji nie doszło, przebudowano za to główne wejście i podjazd.

Światło gaśnie, koniec kolejnej projekcji. Ale już zapraszamy na następny odcinek. Zachęcamy też do odwiedzania stron Narodowego Archiwum Cyfrowego, z którego zasobów pochodzą prezentowane fotografie.